درخت پسته اهلی (Pistacia Vera) متعلق به تیره (Anacardiaceae) است. جنس Pistacia دارای ۱۱ گونه است که همگی آنها از خود تربانتین یا سقز ترشح می کنند. درخت پسته دارای برگهای مرکب شانه ای بوده و میوه پسته از نظر گیاه شناسی در ردیف میوه های شفت طبقه بندی می شود. درخت پسته دو پایه است و برای تولید میوه به وجود هردو درخت نر و ماده نیاز است.
گلهای درخت پسته فاقد گلبرگ و غده های شهد ساز بوده و زنبورهای عسل را به خود جلب نمی کنند و گرده گل توسط باد پراکنده می شود. درخت پسته برگ ریز بوده، در پائیز خزان نموده و زمستان را در خواب می گذراند. ریشه زائی درخت پسته محوری و عمودی بوده و قدرت تولید ریشه فرعی در درخت پسته ضعیف است. مرحله نونهالی درخت پسته طولانی بوده و تاقبل از پنج سالگی درختان میوه کمی تولید می کنند و از ۱۰ تا ۱۲ سالگی باردهی کامل و اقتصادی درخت آغاز می شود. مهمترین گونه های جنس Pistacia عبارتند از: P.Vera یا پسته معمولی، P.Khinjuk یا چاتلانقوش یا کسور، P.mutica یا بنه، P.atlantica ، P.terebinthus P.integerrima مهمترین ارقام پسته در ایران عبارتند از: اوحدی، کله قوچی، اکبری، احمد آقائی، ممتاز، بادامی زرند، شاه پسند، سفید پسته نوق، خنجری دامغان و قزوینی. نیاز سرمایی درخت پسته از ۶۰۰ ساعت با دمای کمتر از ۷ درجه سانتی گراد برای رقم کله قوچی تا ۱۲۰۰ ساعت با دمای کمتر از ۷ درجه سانتی گراد برای رقم اکبری متفاوت بوده و مقدار آن بطور متوسط ۱۰۰۰ ساعت زیر ۷ درجه سانتی گراد در نظر گرفته می شود. عدم تامین سرمای مورد نیاز درخت پسته موجب تاخیر در گلدهی، گلدهی نامنظم، کاهش تعداد برگچه های برگ، تولید برگهای غیر طبیعی و ساده و… می شود. کشت و پرورش پسته از عرض ۲۷ درجه شمالی تا عرض ۴۲ درجه شمالی انجام می شود. اغلب درختان پسته در ارتفاع ۲۰۰۰-۹۰۰ متری از سطح دریا قرار گرفته اند. درخت پسته قادر به تحمل دمای ۴۵ درجه سانتی گراد در تابستان و دمای ۲۰- درجه سانتی گراد در زمستان می باشد. برای داشتن حداکثر محصول میزان حداکثر رطوبت نسبی بایستی کمتر از 35% باشد .
کاشت پسته
مناسبترین بافت خاک جهت کاشت پسته بافت شنی لوم می باشد ( 70-60 درصد شن ، 30-20 درصد سیلت یا لای و 20-10 درصد رس ) . معیارهای کیفی جهت آب مناسب برای آبیاری باغات پسته عبارتند از : حداکثر شوری 4 میلی موس بر سانتی متر ( بعلت مقاوم بودن درخت پسته به شوری ، آبیاری با آبهای دارای 8 میلی موس بر سانتی متر شوری نیز برای درختان پسته انجام می شود . ) ، حداکثر نسبت جذبی سدیم 15 ( برای SAR بیشتر از 15 ، Ec آب نیز بایستی بیشتر از 3میلی موس بر سانتی متر باشد ) ، حداکثر کلر آب آبیاری 10 میلی اکی والان بر لیتر ، حداکثر غلظت بر PPm 2 ، حداکثر بی کربنات ( Hco3 ) 5/8 میلی اکی والان بر لیتر ، حداکثر سولفات ( So4 ) 10 میلی اکی والان بر لیتر ، حداکثر میزان کربنات سدیم باقیمانده (RSC) 5/2 ، حداکثر غلظت منیزیم 5 میلی اکی والان برلیتر ( غلظت منیزیم بایستی از غلظت کلسیم آب آبیاری کمتر باشد ) ، حداکثر مقدار باقیمانده خشک یا TDS 2000 میلی گرم در لیتر . درصورت مطبق بودن خاک محل احداث باغ ، بایستی محل ردیفهای کاشت حداقل به عرض 1 متر و به عمق 2 متر با بیل مکانیکی کاملا” مخلوط و یکدست شود . درصورت انتخاب سیستم آبیاری غرقابی و سطحی ، شیب نهایی زمین بایستی حدود 2-1 درصد باشد . کاشت نهال و یا بذر نباید در داغ آب و نوک پشته ها انجام شده و بهتر است محل کاشت کمی پائین تر از محل داغ آب انتخاب شود . در نقشه کاشت بایستی محل ردیفهای کاشت ، محل قرارگرفتن درختان نر ، محل خیابانهای اصلی و فرعی ، محل قرارگرفتن نوارهای بادشکن، مسیرهای اصلی و فرعی انتقال آب و . . . مشخص گردد . جوی پشته ها جهت کاشت بذر یا نهال ، بایستی به عرض 100 – 50 سانتی متر وعمق40-30 سانتی متر احداث گردد . محل کشت بذر از کف جوی بایستی حدود 10 سانتی متر بالاترباشد و هنگام آبیاری ، آب حدود 5 سانتی متر روی بذر را بپوشاند . فاصله کاشت درختان در روی ردیف حداقل 3-2 متر و فاصله ردیفهای درختان حداقل 6-5 متر در نظر گرفته شود . دور آبیاری جهت نهالهای پسته در سال اول حداکثر 7 روزه و درسال دوم 14 روزه می باشد . جهت پیوند نهالهای پسته ، در اسفندماه نهالهای 3-2 ساله سربرداری شده و پس از رشد جوانه های جانبی بر روی پایه سربرداری شده ، حدود 3 شاخه جانبی برروی پایه اصلی نگهداری شده و سایر شاخه ها حذف می شوند . زمان مناسب جهت پیوند نهالهای پسته بطور عمده اواخر اردیبهشت تا اوایل خرداد می باشد . نسبت مناسب درختان نر به درختان ماده نسبت 1 به 9 است . هرس فرم مناسب جهت درختان پسته ، هرس فرم جامی و شلجمی می باشد .